عزاداری برای امام حسین (ع) موجب بیداری روحیه ظلم ستیزی و وحدت زیر سایه ی شناخت معارف اهل بیت علیهم السلام درماه پرشور محرم می شود. آموخته ایم که هر چیز مثبتی نیز آفاتی دارد که میزان تأثیر گذاری و حیات آن را تحت تأثیر قرار می دهد که در ادامه مهمترین آفات عزاداری ها را برمی شمارم، امیدوارم کسانی که می توانند، در گسترش و نشر این مباحثِ کلیدی مهم یاری نمایند:
۱- یکی از مهمترین آفات عزاداری، تحریف واقعیات عاشوراست. متأسفانه بسیاری از مداحان و معدودی از روحانیون از منابع معتبری برای روضه و نوحه استفاده نمی کنند، ملاک این مداحان و روحانیون ایجاد شور بیشتر و گرفتن گریه و بازارگرمی کردن است. تحریفات عاشورا مانع درس آموزی از واقعیات و معارف قیام حسینی می شود. بحث تحریف وقایع عاشورا شدیداً از سوی بزرگانی مانند شهید مطهری و امام خامنه ای مورد هشدار قرار گرفته است و به منظور اصلاح تحریفات و نشر واقعیات عاشورا بهترین و تنهاترین راه استفاده از منابع معتبر تاریخی و روایی است. سابقه نشان داده است که علی رغم تمام این تأکیدات برخی مداحان علاقه ای به مستند گویی نداشته و در قبال این افراد تنها راه این است که از این مداحان دعوت نشود. از دیگر مواردی که می تواند در بحث تحریفات عاشورا بازدارنده باشد، اهتمام شاعران آیینی به استفاده از مستندات تاریخی و روایی است، در صورتی که شاعران در سرودن اشعار خود دقت لازم را داشته باشند یقیناً مداحان نیز حق انتخاب بیشتری برای اشعار نو و مستند خواهند داشت تا مجبور نباشند به اشعار ضعیف روی آورند.
۲- از آفات عزاداری های ما افزایش روزافزون هیئات مذهبی کوچک و خانه ای است. بارها دیده ایم که در یک محله، مسجد و حسینه ای وجود دارد که فعال و دارای امکانات مناسبی هم هست، اما ساکنان و مذهبیون ترجیح می دهند در خانه های خودشان هیأت برقرار کنند. بسیاری از این افراد به واسطه نذوری که داشته اند نسبت به این مسئله اقدام می کنند و حال این که می توان در نذرکردن ها بیشتر دقت کرد. هیئات کوچکی که در این محلات برقرار می گردند، بعضاً موجب کاهش رونق مساجد و حسینه ها می گردد و اینجاست که این عزاداری ها روحیه وحدت را از عزاداران دور می کند و اینچنین است که در قبال خلوت شدن مساجد و حسینیه ها، خانه ها نیز جز تعداد کمی عزادار جذب نخواهند کرد. این که در محله ای مسجد یا حسینه ای نباشد و ساکنان اقدام به برگزاری عزاداری در خانه یکی از اهالی و یا گردشی در خانه ی اهالی کنند اقدامی پسندیده است اما باید حواسمان باشد که برگزاری عزاداری ها باید به بهترین نحو و شایسته ترین حالت و با بیشترین وحدت آفرینی اتفاق افتد. چقدر خوب است که چند هیأت کوچک و مجاور باهم یکی شوند تا هم جمعیت و وحدت بیشتری را حاصل کنند و هم در هزینه ها صرفه جویی کنند و هم بتوانند از مداحان و سخنرانان بهتری استفاده کنند.
۳- آفت مباحث سیاسی متأسفانه یکی از آفاتی است که بسیاری از منبری ها و مداحان ما را درگیر کرده است، متأسفانه در بسیاری از هیأت های عزاداری ، به جای این که شعور و معرفت و درک از اعمال و رفتار معصوم به مستمع بدهند، فقط او را به روضه و نوحه مشغول می کنند و مباحث سیاسی را نیز براساس درک خودشان و بعضاً غلط به خورد مخاطبان تحویل دهند، آن گاه است که به جای ماهیگیری آموختن، ماهی به مستمع می دهند و حال این که اگر فلسفه عاشورا و واقعیات و معارف آن بر اساس مستندات تاریخی در اختیار مستمعین قرار داده شود دیگر چه نیازیست که نام افراد و احزاب برای جذب و دفع آنها بر منابر برده شود و بدتر اینکه برخی مداحان و منبری ها پارا فراتر گذاشته و عملاً دست به فحاشی و ناسزاگویی و بعضاً تهمت به افراد می پردازند و حال این که همین ها قبلاً در اظهار علاقه ها نیز افراطی عمل می نمودند، که این حرکات مطمئناً نه تنها موجب بصیرت افزایی نمی شود بلکه وجهه عزاداری ها را نیز آلوده به مطامع سیاسی ویا حداقل بی بصیرتی می نماید.
۴- عزاداری ها نباید وسیله و ابزاری جهت ارتزاق شوند که متأسفانه یکی از آفاتی که سال به سال هیأت های عزاداری ما را آلوده تر کرده است همین مسئله است. بسیاری از مداحان و منبری ها ذکر معارف و مصیبت را بیشتر وسیله ای برای ارتزاق می پندارند و بعضاً بر سر مزد خود طوری چانه می زنند که انگار نه انگار که طرف معامله شان، اهل بیت هستند نه بانیان و برگزار کنندگان مجالس. بحث ارتزاق از سفره اهل بیت تنها باید به عنوان یک تبرک تلقی شود، نه به عنوان یک شغل تا مداحان همین را به عنوان شغل خود قرار دهند و ناچار باشند برای ارتزاق دین و اهل بیت را ابزار قرار دهند.
۵- از آفات هیأت های عزاداری، روش های غلط در عزاداری است. عزاداری باید براساس دستور مراجع و علما باشد و براساس فتاوی صادره نباید موجب سوءاستفاده دشمنان و موجب وهن گردد، بر این اساس باید از عزاداری هایی که مانند قمه زنی با ایراد آسیب شدید به بدن صورت گیرد جلوگیری گردد. من نمی خواهم شور و احساس کسی را که ناخواسته با ضربه ای به صورت خود موجب زخمی در صورت می شود را زیر سوال برم بلکه بنا به فتاوی مراجع عظام به خصوص مقام معظم رهبری برنامه ریزی و تبلیغ اموری مانند قمه زنی، تیغ زنی، با زنجیر به صورت زدن، ضربات شدید به صورت و حتی برهنه شدن در مراسم سینه زنی را اشتباه و به صلاح اسلام و شیعه نمی دانم. از سوی دیگر استفاده از تصاویر مجعول اهل بیت و استفاده از آلات موسیقی نیز بدعت هایی هستند که در شأن عزاداری ها نیست.
۶- یکی دیگر از آفات عزاداری ها، حذف و کاهش بخش سخنرانی و معرفت افزایی است. برخی از مجالس متأسفانه به مراتب همت بیشتری به روضه و سینه زنی دارند و بخش سخنرانی را یا حذف می کنند و یا در وقت نامناسب و کم و یا با سخنران های ضعیف انجام می دهند. بالاخره تمام علما و بزرگان مجالس روضه امام حسین را بهانه و وسیله ای برای معرفت افزایی و نشر دین و احکام و اصول آن می دانند و فرصتی مناسب مانند محرم و صفر خیلی بیشتر از آن اهمیت دارد که بتوان آن را صرفاً در خدمت شورافزایی قرار داد بلکه تمام محرم و صفر ماه های زنده نگهداشتن اسلام هستند، وقت احیای نماز، خمس و زکات، امر به معروف و نهی از منکر و ….
۷- یکی دیگر از آفات عزاداری ها، طراحی و برنامه ریزی ناصحیح برای نحوه عزاداری است. بحث مکان، مدت، بحث نور، شدت و کیفیت صدا، بحث اقامه به موقع نماز، در نظر گرفتن محل مناسب برای پیرغلامان و کودکان و …. از مواردی است که به شدت در جذب و رضایت خاطر عزاداران مؤثر است. بارها برایم پیش آمده است که در نظر گرفتن مکان تنگ و بدون تهویه هوا و یا بسیار سرد یا گرم یا تاریک و یا با صدایی به مراتب شدیدتر از گنجایش مکان و ظرفیت همسایگان می گردد و بارها دیده ایم که مکان گنجایش ظرفیت مدعوین یا میهمانان را نداشته و مردم با حالتی ناراحت و بسیار فشرده در جلسه حضور بهم می رسانند؛ اگر چه تمام این سختی ها شاید برای مستمعینی که در جلسه می نشینند و سختی ها را به عشق حسین تحمل می کنند اجر داشته باشد، اما وظیفه بانیان جلسات و هیأت ها چیز دیگری است و آن برنامه ریزی و رعایت اصول و استانداردهای یک جلسه مذهبی مناسب و مؤثر است، در این بند نظرم این نیست که مجالس با تکلف برگزار گردند بلکه دقیقاً در برخی موارد موجب صرفه جویی نیز می شود، به عنوان مثال بکار بردن چند بلندگوی بزرگ و سیستم های صوتی آنچنانی در محیط چند ده متری چه لزومی و چه تأثیر دارد جز اصراف و آزار عزاداران و همسایگان؟!
۸- یکی از آفات مراسم عزاداری ها، بدرفتاری با عزاداران است. این برخوردهای غلط از نحوه و لحن مداحان تا روش پذیرایی و یا نحوه برخورد انتظامات را شامل می شود. بارها دیده ایم که مداحان با مستمعان بد برخورد می کنند و با جملات نامناسب و بیان نامناسب، ایشان را به عزاداری بهتر وامی دارند به نحوی که این لحن صحبت، بعضاً موجب فرار و ریزش عزاداران می گردد. چقدر خوب است که مداحان از قبل جملات و کلمات مناسبی را برای تشویق مردم به عزاداری بهتر آماده کرده باشند و از فریادهای ناهنجار و به کار بردن تشر و بعضاً بی احترامی به عزاداران حسینی خودداری کنند و این که عزاداران را بیشتر محترم بشمارند حتی آنهایی که سینه نمی زنند و یا اشک نمی ریزند ویا جواب شعر را نمی دهند.
۹- رعایت مسائل مهم ایمنی عزاداران. چند سال پیش شاهد فوت چندین عزادار در یکی از هیأت های معروف مذهبی بودیم که با رعایت موارد ایمنی قابل جلوگیری بود. استفاده از وسایل حرارتی مناسب، سیستم های برقی ایمن، در نظر گرفتن درب های خروج مناسب برای زمان ازدحام جمعیت، تعبیه سیستم های اطفای حریق دستی، وجود درب های کشویی یا بازشونده به سمت بیرون (برای قابل استفاده بودن در زمان ازدحام جمعیت)، در نظر گرفتن نور حداقلی برای ورود و خروج، در نظر گرفتن روشنایی اظطراری در زمان قطعی برق یا حریق از دیگر موارد مهم در عزاداری ها، به خصوص عزاداری های پرجمعیت حفظ امنیت جانی عزاداران از اقدامات تروریستی است. باید بازرسی بدنی در مراسم های مهم پیش بینی شود و خوب است که سیستم های پیشرفته در این خصوص نیز بکارگیری شوند و دیگر این که با احداث کفش داری های مناسب خیال مردم را از نگهداری کفش ها و بردن پلاستیک و کیسه کفش به داخل هیأت ها خودداری کنند که البته این مسئله موجب مسائل بهداشتی و اشغال فضای مفید داخل مجالس نیز می شود.
۱۰- یکی دیگر از مباحث مهم حفظ احترام برداران اهل تسنن است، چرا که چندسالی است که ایشان نیز در مراسم عزاداری شرکت می کنند و حفظ احترام ایشان عین ادب و اطاعت از دستور رهبری است و البته منظورم این نیست که مسائل و وقایع تاریخی و حادثه عاشورا تحلیل و تبیین نشود بلکه از این امور سطحی در فحش و ناسزا دادن به ایشان باید خودداری گردد.