هرچند مدت زیادی از فعالیت شبکه های اجتماعی به خصوص شبکه های اجتماعی تلفن های همراه نمی گذرد، لیکن نقش این شبکه ها در بروز و تسریع تحولات اجتماعی و سیاسی روز به روز بیشتر آشکار می شود. اما آنچیزی که از آثار مخرب این شبکه ها در این مدت به شدت به چشم آمد، نقش شان در شیوع سریع شایعات است که بعضاً حتی فرصت خنثی کردن را نمی دهد و یا بسیار دشوار می کند.

شایعاتی مانند مرگ یا سکته افراد، نشر تصاویر فتوشاپ و جعلی، اخبار کذب معاصر و حتی تاریخی، خبر از پشت پرده مسائل، نشر حواشی رخدادهای مهم، خبر از مفاسد و تخلفات گسترده و بسیاری از موارد اینچنینی و شبهاتی از جنس شبهات دینی و مذهبی را در این چند ساله در شبکه های اجتماعی مشاهده کردیم که متأسفانه خیلی سریع هم مورد بازنشر قرار گرفته و بعضاً موج هایی نیز ایجاد کرده اند، موج هایی که بعضاً خیلی با هزینه های سنگین اجتماعی، اقتصادی و امنیتی مهار شده اند و یا همچنان در جریان هستند.

در عصر ارتباطات یکی از ابزارهای پیشبرد نقش ها و طرح های جریانات خزنده سیاسی و اجتماعی استفاده از ظرفیت های شبکه های اجتماعی است که با استفاده از این ظرفیت مشاهده می شود که بعضاً از کاه، کوه ساخته می شود و یا کوهی را به اندازه کاه جلوه می دهند به حدی که نقش این ابزارها امروزه نه تنها در تهاجم فرهنگی و جنگ نرم، بلکه در ایجاد جنگها و درگیری های فیزیکی و نظامی نیز قابل مشاهده است. یادمان نمی رود که به اذعان صریح وزیر پیشین امور خارجه آمریکا در کنگره این کشور، تنها به منظور نقش آفرینی شبکه اجتماعی توئیتر، هماهنگی هایی برای استفاده از این ظرفیت ها در فتنه ۸۸ ایجاد شده بود.

حیثیت افراد و اقوام، به خصوص در حوزه هایی که با تعصبات یا حساسیت های اجتماعی همراه هستند، یکی از اهداف جدی در شیوع شایعات است، یک شایعه تخریبی، خیلی سریع و هیجانی منتشر می شود و اخبار اصلاحی خیلی کند و با بی انگیزگی بین انبوهی از شبهات و شایعات مدفون می شود؛ معمولاً سرعت نشر و ضریب تکرار شایعات اینقدر زیاد است که فرصت و رغبتی برای صحه گذاری آنها پیدا نمی شود و بسیاری از افراد در برابر این شایعات خلع سلاح می شوند و به یک بانک شایعه و شبهه بدل می شوند که در اثر تکرار، همان شایعات و شبهات را به عنوان اخبار و معلومات قطعی خود می پذیرند و براساس همان، رفتار و شیوه عملکرد خود را تنظیم می کنند و این چنین است که متوجه می شویم با یک عارضه و اپیدمی به نام نشر رباتیک شایعات و شبهات مواجه هستیم.
چه باید کرد؟
به منظور درمان عارضه نشر رباتیک شبهات و شایعات در شبکه های اجتماعی و کاهش عوارض آن، چند اقدام پیشنهاد می گردد:

۱- باید نسبت به اخباری که در شبکه های اجتماعی منتشر می شوند فارغ از تمایلات سیاسی و مذهبی با حساسیت و مسئولیت مواجهه کرد. قرار نیست چون از فلان شخصیت یا قومیت خوشمان نمی آید شایعاتی که علیه او منتشر می شود را بدون صحه گذاری بازنشر یا تأیید کنیم. یادمان باشد که این عارضه اگر درمان نشود فردا آسیبش به ما هم خواهد رسید.

۲- از اقدامات شایسته برای رفع مشکل این است که باید در جامعه فرهنگ مستند حرف زدن و مستند حرف شنیدن را جا انداخت، باید نسبت به سند و مرجع حرف ها حساس بود و آنها را مطالبه کرد. نباید از خواستن سند اخبار حتی از دوستان مان نیز ابایی داشته باشیم و در این عرصه نباید با خوش بینی نسبت به اخبار مواجه شد.

۳- باید نسبت به رسانه ها و کسانی که بدون سند مطلب منتشر می کنند، موضع گیری کرد تا این کار را ترک کنند و یا توسط دیگران مورد اعتماد قرار نگیرند، معرفی اشتباهات افراد یا جریانهای خاطی در نشر شایعات می تواند در کاهش اعتماد به ایشان مفید واقع شود.

۴- از دیگر مواردی که می تواند در خنثی کردن این شرایط مفید باشد این است که خودمان به صورت فردی یا با تشکیل گروه های رصد و پاسخگویی به شایعات و شبهان، نسبت به صحه گذاری مطالبی که منتشر می شود فعال باشیم، یعنی اگر مطالبی با سند منتشر می شوند اول خود سند کنترل شود و اگر مطالبی بدون سند منتشر می شوند، ضمن مطالبه ی سند مطلب، خودمان هم برای تحقیق در خصوص آن مطلب فعال باشیم؛ باید توجه داشت که به راحتی می توان با جستجوی بخشی از متن های شایع، از مرجع، سند و میزان اعتبار آن مطلع شد و به همین شکل با مشاهده یک تصویر شبهه انگیز، می توان همان تصویر را در موتورهای جستجوگر عکس جستجو نمود و با دیدن مشابه های احتمالی آن، به اصالت و یا سندیت تصاویر پی برد.

۵- یکی دیگر از اقداماتی که می تواند در خنثی سازی این معضلات مفید باشد، این است که با بازنشر مطالب اصلاحی که توسط افراد و یا گروه های فعال در زمینه شایعه و شبهه فعال هستند، می توان جلوی نشر بیشتر یا تأثیر گذاری شدیدتر شایعات را گرفت و با ایجاد حساسیت در افراد، جامعه را به دقت بیشتر در خصوص اخبار و شایعات منتشره در فضای مجازی وادار نمود.